Amerika fizigi A. Kompton 1900 yilda grafit va boshqa jismlar rentgen nurlarini tarqtishini o’rgana boshladi. D₁ va D₂ diafragmalar ajratayotgan ensiz nurlanish dastlari modda bo’lagiga, burchak ostida tarqalayotgan nurlanish K kristallga tushadi. U har xil to’lqin uzunlikdagi rentgen nurlarini turli burchakda qaytaradi. To’lqin uzunlig λ bo’lgan rentgen nurlarini fotoplastinkaga chiziq tarzida tushadi. Rentgen nurlanishining o’zaro ta’sirlashuv mexanizmiga to’lqin protsessi sifatida qarasak, elektromagnit maydon ta’sirida qaytgan atom elektronlari tushayotgan rentgen nurlanishi chastotasiga teng chastotada tebrana boshlaydi va plastinkada yangi chiziq paydo bo’lmaydi.

Lekin Kompton boshqacha bo’lishini kutgan edi. Uning kutgani to’g’ri chiqdi: fotoplastinkada λ chiziqdan tashqari to’lqin uzunligi kattaroq bo’lgan, ya’ni λ^I chiziq paydo bo’ldi. Olim taxmin qilganidek, ba’zi rentgen kvantlari energiyalarining bir qismini yo’qotdi (atom elektronlariga berdi), natijada yangi λ^I chiziq paydo bo’ldi. To’lqinlar uzunligi bir-biridan kattalikka farq qiladi. λ₀=h/_e•c kattalik elektronning Kompton to’lqin uzunligi 2,426•10^-10sm deb ataladi. Bu bog’lanishni Kompton quyidagicha taxmin qilib aniqladi: energiyasi h•v va impulsi bo’lgan rentgen kvanti bilan modda elektroni orasidagi to’qnashuv ikkita qattiq shar to’qnashuvi kabi yuz beradi: «sharlar» uchun energiya va impulsning saqlanish qonunlarini yozsak, Δλ ni burchak ga bog’lab hisoblash uchun zarur tenglamalar kelib chiqadi.

Elektronlar tarqatadigan rentgen nurlari to’lqin uzunligining o’zgarish hodisasi Kompton effekti nomini oldi. U fotoeffekt hodisasini ifodalab bergan Eynshteyn tenglamasi bilan birga elektromagnit nurlanishning kvant tabiatini tasdiqlagan ajoyib omil bo’ldi. To’lqin nazariyasidan foydalanib, Δλ bilan burchak orasidagi bog’lanishni aniqlab bo’lmadi. Kompton natijalari Vilson kamerasi yordamida tekshirib ko’rildi. (Yadro nurlanishlari detektorlari).